De Miradj (De Hemelreis van de Profeet)

Tweede vergelijking: de titel ‘opperbevelhebber’ van een sultan manifesteert zich bijvoorbeeld in elke militaire rang – van het hoogste hoofdkwartier tot aan de kleinste eenheid onder leiding van een korporaal, elk met hun eigen mate van gezag en reikwijdte. Zo ziet een gewone soldaat een afspiegeling van het opperbevel in de persoon van zijn korporaal; hij kijkt naar hem op en ontvangt van hem bevelen. Wanneer hij zelf korporaal wordt, herkent hij deze manifestatie in de sergeant. Stijgt hij verder op tot sergeant, dan ervaart hij het gezag van het opperbevel in de luitenant. En zo verder – bij elke hogere rang, van kapitein tot majoor en generaal – weerspiegelt zich de titel van opperbevelhebber op een schaal die overeenkomt met de grootte van die rang.

Indien de opperbevelhebber een soldaat een taak wil toevertrouwen die het gehele leger aangaat, en hem een positie als inspecteur wil geven waarin hij alles overziet én door iedereen wordt erkend, dan zal hij hem langs elke rang leiden – van de laagste tot de hoogste. Vervolgens ontvangt hij hem in eigen persoon, eert hem met een persoonlijk onderhoud, overhandigt hem een onderscheiding en een decreet, en zendt hem daarna met een missie terug naar zijn oorspronkelijke plaats van herkomst.

In deze vergelijking moet men het volgende punt in overweging nemen: als een sultan niet machteloos is, en naast zijn uiterlijke macht ook over geestelijke autoriteit beschikt, dan geeft hij zijn bevelen niet via bemiddelaars zoals generaals, maarschalken of luitenants. In plaats daarvan is hij zelf overal rechtstreeks aanwezig en geeft hij zijn bevelen direct, vanachter bepaalde sluiers of via functionarissen met een officiële rang. Er wordt zelfs overgeleverd dat sommige sultans, die tot de volmaakte ewliyā’s behoorden, in verschillende delen van het bestuur verschenen in de gedaante van diverse personen, en daar hun gezag rechtstreeks uitoefenden. Deze vergelijking verwijst naar een werkelijkheid waarin geen sprake is van machteloosheid. Alle bevelen en oordelen in elke bestuurslaag komen rechtstreeks van de opperbevelhebber. Alles vindt plaats door zijn wil, zijn bevel en zijn kracht.

Op soortgelijke wijze laat de Heerser van de aarde en de hemelen – de Eeuwige Sultan, de Absolute Bevelhebber, van Wie de oneindige macht wordt verkondigd in het vers كُنْ فَيَكُون – Zijn bevel en gezag in alle lagen van de schepping tot uiting komen. Van de kleinste atomen tot de grootste hemellichamen, van het nietige insect tot de uitgestrekte hemelen, onderwerpt alles zich – in al zijn vormen en niveaus – aan Zijn bevelen en draagt het de sporen van Zijn autoriteit. Hoewel elk van hen op zichzelf staat, zijn ze onderling verbonden in het goddelijke bestuur en de heerschappij.

Om nu de hoogste doelen en de meest verheven betekenissen van het universum te begrijpen; om de verschillende vormen van aanbidding in al deze lagen waar te nemen en zo de alomvattende heerschappij van de Majesteitelijke Heer en de grootsheid ervan te aanschouwen; om Zijn welbehagen te kennen en Zijn heerschappij aan anderen over te brengen – is het noodzakelijk dat Zijn uitverkoren dienaar een spirituele reis door al deze sferen en lagen onderneemt.